Sztuka wywiadu bez tajemnic. Dowiedz się, jak przeprowadzić dobrą rozmowę

Choć prowadzenie wywiadu na pierwszy rzut oka nie wydaje się być procesem skomplikowanym, w rzeczywistości sukces tej formy rozmowy zależy od wielu czynników. Co więc zrobić, by konwersacja była wciągająca nie tylko dla naszego rozmówcy, lecz również dla czytelnika lub widza? Wzięliśmy pod lupę temat przeprowadzania dobrego wywiadu, a swoimi wnioskami dzielimy się w tym artykule. 

Informacja. Nie od dziś wiadomo, że ta prawdziwa, rzetelna jest uważana za jedną z najcenniejszych rzeczy. Można ją pozyskać w różny sposób, choć to właśnie wywiad umożliwia zdobycie wiadomości najbardziej wartościowych, bo nieznanych szerokiemu gronu. Niewątpliwym plusem przeprowadzania tego rodzaju rozmowy jest otrzymanie nie tylko jednej informacji, lecz wielu, co pozwala stworzyć sobie i odbiorcom szerszy obraz danego zagadnienia. 

Gdzie i jak szukać bohatera lub tematu wywiadu?

Tematu sztuki wywiadu nie można nie rozpocząć od zagadnienia, jakim jest wyszukiwanie rozmówcy. Jak się do tego zabrać? Przede wszystkim warto się najpierw zastanowić, jaki ma być cel wywiadu – czy bardziej interesuje nas odkrywanie danej historii, czy też poznanie konkretnej osoby.

W pierwszym przypadku temat wywiadu może podsunąć samo życie. Pamiętaj bowiem, że nie ma nieciekawych zdarzeń. Są ewentualnie takie, które mogą być opowiedziane w mało interesujący sposób. Należy wziąć też pod uwagę, że przeprowadzenie wywiadu na temat powszechnie znany może być nietrafionym pomysłem. Decydując, jakie zagadnienie zgłębiać, warto wybrać to mniej oczywiste, na temat którego nie zostało jeszcze wszystko powiedziane. Rozmówcami – bohaterami wywiadu – mogą być na przykład: ekspert, który wytłumaczy określone zagadnienie czy osoba, która była naocznym świadkiem jakiegoś wydarzenia lub przeżyła coś na własnej skórze. Jeśli celem wywiadu jest poznanie rozmówcy, warto skupić się na jednym lub dwóch wątkach z jego biografii. Najlepiej skierować uwagę na aktualne historie z życia. Za przykład może tutaj posłużyć zagadnienie pracy na planie filmowym w przypadku aktora lub przygotowania do nagrania nowej płyty, gdy bohaterem wywiadu jest muzyk. Można również pytać o opinie na temat bieżących zdarzeń. 

Jak się umówić na wywiad?

Temat wywiadu wybrany, zatem co dalej? W kolejnym kroku przechodzimy do przedstawienia propozycji rozmowy bohaterowi. W jaki sposób najlepiej to zrobić? Jeśli dysponuje się numerem telefonu do osoby, z którą będzie wywiad, można zadzwonić. Polecamy jednak, by za każdym razem – nawet po telefonicznych ustaleniach – wysłać wiadomość tekstową lub maila, gdzie znajdzie się podsumowanie ustaleń (na przykład: kiedy, gdzie i na jaki temat odbędzie się wywiad oraz gdzie będzie publikacja).

A co w sytuacji, gdy nie posiada się bezpośredniego kontaktu do osoby, z którą chce się przeprowadzić wywiad? Wówczas namiarów można szukać na przykład przez agentów gwiazd czy rzeczników prasowych instytucji. Bardzo często pomocne okazują się również agencje PR lub eventowe, które są organizatorem jakiegoś wydarzenia i przy jego okazji umożliwiają mediom rozmowę z gwiazdami czy bohaterami danego przedsięwzięcia. 

Jak się przygotować do rozmowy?

Mówi się, że jeśli idąc na wywiad, zna się już z góry odpowiedzi na pytania, które chce się zadać rozmówcy, efekt tego spotkania na pewno będzie niezadowalający. Przed rozmową trzeba więc zawsze zrobić porządny research i przygotować pytania w taki sposób, by rozmówca miał szansę opowiedzieć o czymś, o czym do tej pory jeszcze nie informował. Ta reguła dotyczy nie tylko osób pełniących funkcje publiczne czy postaci z pierwszych stron gazet. Zasada obowiązuje też ekspertów, którzy w wywiadzie mogą nam niebanalnie wytłumaczyć jakieś zjawiska czy wydarzenia. Rozmówca odpowiada tylko na pytania, więc jeśli one nie będą ciekawe, wywiad również nie zainteresuje zbyt wielu. 

W jaki sposób powinno się zrobić dobry research? To zadanie nie trudne, lecz czasochłonne. W pierwszej kolejności informacji na temat danego wydarzenia, historii czy osoby należy szukać w sieci. Następnym źródłem mogą być przeprowadzone już wcześniej wywiady (internetowe, radiowe, prasowe czy telewizyjne), a także biografie czy autobiografie rozmówców. Informacji mogą udzielić także rzecznicy prasowi instytucji, agencje PR, agenci czy osoby z otoczenia bohatera wywiadu. 

Jak powinien przebiegać wywiad?

Jak powinien przebiegać wywiad? Wszystko zależy oczywiście od tego, na jaką formę rozmowy się umawiamy. Jeśli jest to nagranie wideo – opcje są dwie. Pierwsza: spotkanie na żywo, przed kamerą. W takiej sytuacji, zanim gość pojawi się w umówionym miejscu, trzeba rozłożyć i przygotować sprzęt (zarówno kamerę, jak i oświetlenie, mikrofony), a także zadbać o scenografię. Jaka powinna być? O ile nie nagrywamy rozmowy w profesjonalnym studio, dobrze, gdy w tle coś się dzieje – na przykład widać trochę salonu, kawiarni czy parku. Dobrze jest się upewnić jednak, czy nie ma w oddali żadnych elementów, które w kadrze mogłyby sprawiać wrażenie, że coś nam czy bohaterowi „wyrasta z ciała”. Miłym gestem będzie także uszykowanie szklanki wody dla rozmówcy.

Drugą możliwością jest wywiad nagrywany podczas rozmowy online. W takiej sytuacji dobrze jest „pojawić” się na spotkaniu chwilę wcześniej, tak by gość nie musiał czekać. Należy sprawdzić, jak wygląda obraz (czy nic nie wystaje, nie przeszkadza) i upewnić się, że z dźwiękiem jest wszystko dobrze. Podczas tego typu wywiadu szczególnie ważne jest nieprzerywanie sobie nawzajem, ponieważ nagrywana będzie tylko jedna ścieżka dźwiękowa – jeśli więc dwa głosy nałożą się na siebie, w efekcie fragment ten będzie nie do uratowania (słowa mogą być niewyraźne dla słuchaczy). 

W przypadku wyboru opcji wywiadu, który ukaże się w wersji pisemnej, przed spotkaniem konieczne jest sprawdzenie i ustawienie dyktafonu. Pomocne będzie też przygotowanie sobie kartki i długopisu, które ułatwią spisywanie przemyśleń na gorąco podczas wywiadu. Ta sama reguła dotyczy rozmowy telefonicznej.

Niezależnie od wybranej formy wywiadu, istnieje pewien schemat, którego warto przestrzegać. Konkrety? Przed rozpoczęciem rozmowy najlepiej powtórzyć ustalenia i tematy, które będą poruszane podczas wywiadu. Po przeprowadzonej rozmowie należy umówić się na kwestie związane z autoryzacją materiału i ewentualne wykorzystanie zdjęć rozmówcy w artykule czy jako przebitki w wideo. 

Autoryzacja wywiadu

Autoryzacja to prawo każdego rozmówcy, a dziennikarz nie może go odmówić. I o ile indywidualne ustalenia z bohaterem nie przewidują innego trybu przekazania materiału do autoryzacji, powinien on być autoryzowany w ciągu 6 godzin w przypadku dzienników oraz 24 godzin
w przypadku czasopism. Portale internetowe traktuje się tak jak prasę. Jeśli po upływie tego czasu (lub ustalonego wcześniej wspólnie terminu) rozmówca nie odsyła komunikatu zwrotnego, uznaje się, że materiał został przyjęty bez zastrzeżeń. Wszystkie kwestie związane z autoryzacją reguluje polskie prawo prasowe. 

Publikacja wywiadu i co dalej?

Nadszedł dzień, kiedy wywiad ujrzy światło dzienne. Co wówczas powinno się zrobić? W dobrym tonie jest przesłać rozmówcy link do materiału lub egzemplarz magazynu.

Wywiad – choć może wydawać się łatwym do stworzenia gatunkiem dziennikarskim – wymaga od przeprowadzającej go osoby skrupulatnego podejścia do wyszukiwania informacji i umiejętności prowadzenia rozmowy. Bardzo przydatne może się też okazać nieszablonowe podejście do tematów, które chce się poruszyć. Dzięki niemu wywiad nie będzie powielał informacji, które rozmówca przekazywał w swoich wcześniejszych wypowiedziach dla mediów.